Bilinçli farkındalık (Mindfulness) nedir nasıl ortaya çıkmıştır?

Bilinçli farkındalık (Mindfulness) dikkati özenli ve bilinçli bir biçimde ana odaklama ve fark ettiklerini yargısız biçimde kabul etme olarak tanımlanan bir kavramdır. Bu beceri şimdi ve burada gerçekleşen durumlara aktif olarak dâhil olabilmeye olanak verir. Bununla birlikte bizlere içinde bulunduğumuz anda var olan fırsatlar ve güzellikleri fark edebilme aynı zamanda zihnimizden geçen düşüncelerin farkına varma ve bunları gözlemleyebilme şansı verir. Bu gözlem esnasında zihnin sürekli farklı düşünceler üretebilme kapasitesi olduğunu görmek, bunların sadece birer düşünce olduğunu ve gelip geçtiğini fark etmek rahatlatıcıdır ve farklı seçeneklerimiz olabileceğini anlamamızı sağlar. Bu zihin durumu ve tutumlara ulaşabilmenin doğu kültürlerinde Budizm’e dayanan köklü bir tarihçesi vardır. Budizm’in farkındalığı geliştirme konusunda uzun bir geçmişi vardır. “Farkındalık” terimi genellikle Pali dilinde “sati” kelimesi ve Sanskritçe “smṛti” kelimesinden çevrilir. Budist öğretilerinde farkındalık, ahlaki ve entelektüel gelişim için bir yol haritası görevi gören Sekiz Katlı Yolun önemli bir parçasıdır. Bilinç geliştirmeyi ve kişinin duygularına, fikirlerine ve davranışlarına odaklanmayı gerektirir. Bilinçli farkındalık (mindfulness), son yıllarda giderek artarak batı kültüründe de yaygın olarak araştırılmaya ve uygulamaları kullanılmaya başlanmıştır

Bilinçli farkındalık (Mindfulness)  ne işe yarar?

Mindfulness pratiklerinin düzenli yapılması stres ve kaygı düzeyinde azalma, psikolojik sağlamlık düzeyinde artış, duygu düzenleme becerisinde artış, fiziksel acı ile başa çıkma, uyku kalitesinde artış, öz-farkındalık düzeyinde artış, başa çıkma becerilerinde artış, ilişki kalitesinde artış gibi durumlarla ilişkilendirilmiş ve bu ilişkiler birçok araştırma ile doğrulanmıştır.

Bilinçli farkındalık (Mindfulness) nasıl yapılır?

Bilinçli farkındalık yapılan bir şey olmaktan ziyade bir zihin durumu ve varoluş halidir. Bilinçli farkındalık uygulamalarında da kullanılan bu teknik ve yöntemlerden bazıları nefes farkındalığı/nefesi izleme, beden taraması, mindful yürüyüş, oturma meditasyonu, sefkat meditasyonu, kuru üzüm uygulaması, hoşa giden ve gitmeyen anlar takvimi, mindful yoga, görme egzersizidir. Ayrıca, anı yaşa, ağrı ve acı farkındalığı, duyguları gözlemle ve etiketle, hareketlerde farkındalık, farkındalıkla dinlemek, düşünce bulutları da mindfulness çalışmalarında kullanılan diğer uygulamalar arasındadır. Genellikle bu uygulamalar çeşitli meditasyon pratiklerine dayanır. Meditasyon uygulamaları çok uzun yıllardır psikoloji yaklaşımları içerisinde varlığını sürdürmektedir. Son dönemlerde bu uygulamalar bilinçli farkındalık kavramı olarak literatüre girmiş ve birçok alanda bu konuyu ele alan araştırmalar yapılmıştır.

Bilinçli farkındalık (Mindfulness) ile düşüncelerimizi değiştirebilir miyiz?

Bilinçli farkındalık uygulamalarıyla düşüncelerimizi değiştiremeyiz fakat düşüncelerle olan ilişkimizi değiştirebilir yeri geldiğinde onlarla aramıza mesafe koymayı öğrenebiliriz. Zihnimiz düşünceler arasında dolaşırken sıklıkla bunların farkına varamayabiliriz. Bunun sonucunda güçlendirici, işlevsiz veya motivasyonumuzu düşüren düşüncelerin ayrımını yapamayabiliriz. Bu durumun aksine zihin farkındalık durumuna geçtiğinde düşünceler, üzerinde yorumlar yapılmamış, karşısında otomatik ve bilindik tepkiler verilmemiş haliyle gözlemlenir. Bunu sağlamak için öncelikle dikkatin geliştirilmesi hedeflenmelidir. Dikkat, farkındalığın geliştirilebilen ve üzerinde çalışılabilen en önemli öğelerinden biridir. Bilinçli farkındalık temelli uygulamaların amacı dikkat ve farkındalığın derinleşmesi ve bunların günlük yaşamın bir parçası haline gelmesidir. Bu uygulamalar, dikkati toplamanın yanı sıra öğrenme süreçleri, zihinsel sağlık, okuma sorunları gibi bilişsel alanlarda kullanılmaktadır.

Bilinçli farkındalık (Mindfulness) stresi azaltır mı?

Farkındalığın en köklü faydalarından biri stresi azaltma yeteneğidir. Meditasyon ve düzenli nefes alma gibi farkındalık uygulamaları vücudun gevşeme tepkisini harekete geçirerek kortizol gibi stres hormonlarının daha düşük seviyelerde olmasına yol açabilir. Ancak etkilerin kişiden kişiye değişebileceğini belirtmekte fayda vardır. Genellikle, önemli faydaları gözlemlemek için zaman içinde düzenli uygulama gereklidir. Uzun süreli veya şiddetli stres yaşaması durumunda ise bireye özgü destek ve kapsamlı bir müdahale için bir sağlık uzmanına danışılması özellikle tavsiye edilir.

Yazar: Orkide Bakalım